Ek glo … omdat daar orde is

Andries Cilliers vertel dat ons in die video gekyk het na die werklikheid as ’n lewegewende orde, in die lig van Paul Davies se siening dat ons in ’n Gouelokkies-heelal leef: die heelal is fyn ingestel en juis dit maak lewe en bewussyn moontlik. “Ek gebruik die beeld van ’n woud as ’n lewegewende orde, ook al lyk dit vir ons soos chaos (veral teenoor die strak orde van ’n plantasie).

Hoewel ek nie dink dat die orde in die werklikheid bewys dat God bestaan nie, sien ek dit tog as ’n wegwyser – ook al is dit ’n stukkende een! – in my soeke na God en na wysheid. Ek skryf daarom oor orde as iets wat ons beleef en ook ten dele kan begryp, omdat – soos Alister McGrath skryf, die ‘logika’ wat God in die heelal ingeweef is, ook in ons menswees ingeweef is.

Ons beleef egter nie net die orde nie; ons skep ook orde. Dit moet ons egter laat wonder of die aardse orde wat ons skep, werklik – soos godsdienstige mense dikwels graag wil glo – ’n weerspieëling is van die kosmiese orde, en of die kosmiese orde nie bloot maar ’n projeksie is waarmee ons ons aardse, menslike orde probeer regverdig nie.

Ek glo dit is ’n belangrike kritiese vraag – wat ook ’n verdere vraag na vore bring: is die orde wat ons skep (of dit nou in jou huis, of in die stad, of in ons politieke en ekonomiese bestel is) werklik lewegewend? Kan lewe daarbinne floreer? Ek skryf dan oor vrede as God se orde, en sê: ‘Geloof is om jouself in diens te stel van die strewe na ’n orde wat lewe gee, ongeag die chaos en orde waardeur jy omring word. Ons staan in diens van God se sjalom, om vredemakers te wees omdat ons in die God van vrede glo.’ (Onder die blaredak, bladsy 77).

Dit bring my by Christus as die Woord, die logos van God wat mens geword het. In Jesus, reken ek, sien ons die eintlike betekenis van die orde wat God geskep het.

Daarom sê ek: ‘Wetenskap is een manier om die orde te deurgrond. Doen jy dit goed, wen jy dalk die Nobelprys. Voetewas is ’n ander manier. Jy sal geen pryse wen daarvoor nie, maar jy sal iets beleef van die betekenis van die orde wat ons beste wetenskap jou nie kan vertel nie … Ons kan en moet nie sonder die wetenskap nie. Met gegronde kennis kan ons selfs meer en beter voete was. Maar indrukwekkende wetenskaplike kennis en tegnologiese vermoëns is gevaarlik in die hande van mense wat nie bereid is om voete te was nie.’ (Onder die blaredak, bladsy 79).”

Tinus van Zyl delf dieper: Is geloof nie maar net ’n projeksie nie?

Tinus van Zyl van Durbanville-gemeente dink verder oor hierdie tema in sy gesprekreeks.

“In hierdie gedeelte bespreek ek een van die oudste argumente teen geloof: die gedagte dat geloof net ’n projeksie van ons verlangens en vrese is; dat dit baie sê oor die mens, maar niks oor die werklikheid daar buite nie. Ons projekteer God, sê die argument, op die leë skerm van die werklikheid. Ek gee toe dat die argument baie gewig dra en dat ons dikwels ons menslike orde (soos apartheid) probeer regverdig deur die projeksies wat ons maak van ’n sogenaamde goddelike orde.

Ek maak gebruik van die manier waarop die Bybel oor afgodery praat (ons maak afgode, en dan word ons deur ons afgode gevorm) om ook duidelik te maak dat dit vir gelowiges belangrik is om bewus te word van die rol wat ons projeksies in ons geloof kan speel.

Die vraag is of geloof daarmee afgeskryf is. Ek is oortuig daarvan dat dit nie die geval is nie. Alle kennis – veral ons kennis van iemand anders – het noodwendig ’n groot element van projeksie in. Die vraag is net of ek bereid is om my projeksie, my beeld van jou, te laat regstel deur wie jy is en hoe jy jou aan my bekendstel. Projeksies is daarom nie noodwendig verkeerd of waardeloos nie; dit moet net oop wees vir korreksie: ‘Die vraag vir ons almal, gelowig en ongelowig, is nie of ons met projeksie besig is al dan nie.

Die vraag is eerder: Hoe oop is ons om ons projeksies aan te pas, om nuut te dink oor die projeksies wat ons maak?’ (Onder die blaredak, bladsy 85). Wat die geloof betref, maak ek die stelling dat ’n al te krampagtige vasklou aan jou godsvoorstelling waarskynlik daarop dui dat daar iets afgodies in jou geloof is: “Afgode het ons beskerming nodig, maar die lewende God nie.’ (bladsy 86).

Ek glo dat God ook ons projeksies van God weerspreek – en dat God dit veral gedoen het in Jesus Christus. Ek wys daarom dat die Nuwe Testament aantoon dat die vroeë Joodse gelowiges, Paulus by name, hulle siening van die God van Israel radikaal moes hersien in die lig van die lewe, kruisdood en opstanding van Christus. Uit Christus, glo ek, groei die gemeenskap wat ons is: ‘’n Gemeenskap wat strewe daarna om ’n lewegewende orde te wees, as weerspieëling van die ewige sjalom van God.'”

Fokusteks: Filippense 4:4-9

“Filippense 4:6 praat van ‘die vrede van God,’ terwyl 4:9 verwys na ‘die God van vrede.’ Dit sê vir ons dat God en vrede nie van mekaar geskei kan word nie. Vrede, hier, is meer as blote gemoedsrus. Vrede is die sjalom van God, die lewegewende orde wat God skep en in stand hou en waarbinne God teenwoordig is. Vrede is ’n netwerk van harmonieuse verhoudings waarbinne God se gawe van lewe vloei: verhoudings tussen God, mens en die skepping as geheel.

Ons lewe egter binne die werklikheid van gebroke en vervormde verhoudings. Daarom is die vrede van God ook die heelmaak, die herstel van verhoudings; die herstel van die vloei van ware lewe binne daardie verhoudings. Ons ervaar hierdie vrede ‘in Christus’ (sodat Efesiërs 2:14 selfs kan sê: ‘Hy is ons vrede’); maar wie hierdie vrede ontvang, word geroep om vredemakers, heelmakers te wees.

Dit is daarom opvallend dat Paulus oor die vrede van God en die God van vrede skryf binne die konteks van sy oproep tot eensgesindheid in die gemeente, ’n eensgesindheid wat ook die gesindheid van Christus moet weerspieël. Ons kan egter net vredemakers wees vanuit die vrede in ons. Daarom sê hy dat die vrede van God in Christus oor ons hart en gedagtes die wag hou (wat vir my beteken dat die ordening van jou menswees, jou denke, jou keuses, jou begeertes en emosies van sentrale belang is vir jou roeping as vredemaker).

Ons menswees is veilig in God se vrede – en hoe meer ons hieraan vashou (of hierdeur aangegryp word), hoe beter is ons toegerus om as vredemakers te leef. Daarom ook dat die verwysing na die vrede van God en die God van vrede dien as ‘raam’ om die oproep om ons gedagtes te fokus op die goeie, lofwaardige, die edele (4:8). Dikwels is dit die wanorde in ons wat maak dat ons wanorde skep om ons. Maar waar God deur sy Gees orde in ons bring, kan ons ook ordeskeppend leef.

Vir verdere nadenke

1. Jy praat, in aansluiting by die filosoof Paul Davies, van ons heelal as ’n Gouelokkies-heelal. Verduidelik ’n bietjie wat dit beteken?
2. Kan ons uit die orde in die heelal bewys dat God bestaan?
3. Naas die feit dat ons orde beleef, skryf jy ook oor die mens as ordeskepper. Wat is vir jou die verband tussen die orde wat ons beleef en die orde wat ons skep?
4. Baie mense reken dat geloof en godsdiens maar net ’n projeksie is van menslike vrese en verlangens. Hoe kan ons as gelowiges hierop reageer?
5. Jy maak baie daarvan dat God se orde ook sy vrede, sy sjalom is – en dat ons die vrede ontvang in Christus om vredemakers te wees. Wat beteken dit om vredemaker te wees?